Hướng dẫn thực hành ISUOG (cập nhật): thực hiện siêu âm thai nhi thường quy ở quý 2

 Hướng dẫn thực hành ISUOG (cập nhật): 

thực hiện siêu âm thai nhi thường quy ở quý 2

CÁC HƯỚNG DẪN CHUNG

Những ai cần siêu âm quý 2 thai kỳ?

·      Tất cả thai phụ nên được chỉ định siêu âm quý 2 như là một phần của chăm sóc thai kỳ thường quy (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: B).

Nên thực hiện siêu âm quý 2 vào lúc nào?

·      Siêu âm quý 2 thường quy có thể được thực hiện từ 18-24 tuần thai, tùy thuộc vào điều kiện kỹ thuật và pháp luật địa phương (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Ai nên là người thực hiện siêu âm thai quý 2?

·      Những người thực hiện siêu âm sản khoa thường quy nên được đào tạo để thực hành siêu âm chẩn đoán ở phụ nữ mang thai (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Nên dử dụng thiết bị siêu âm nào?

Đối với sàng lọc thường quy, thiết bị ít nhất phải có các tiêu chuẩn sau:

-       Khả năng siêu âm đen trắng, theo thời gian thực

-       Đầu dò ngả bụng với độ phân giải và độ xuyên thấu phù hợp (thường dao động từ 2-9 MHz)

-       Điều khiển năng lượng sóng âm đầu ra có thể thay đổi được và hiển thị đầu ra trên màn hình 

-       Khả năng tạm dừng màn hình

-       Thước đo điện tử

-       Khả năng in/lưu trữ hình ảnh

-       Bảo trì và bảo dưỡng thường xuyên, điều quan trọng để thiết bị hoạt động tối ưu;

-       Làm sạch thiết bị và quy trình làm sạch phù hợp

-       Có Doppler màu và Doppler xung

-       Có đầu dò ngả âm đạo

 

Những tài liệu nào nên được xuất ra/lưu trữ/in hoặc gửi cho bác sĩ tuyến trên?

·      Những kết quả siêu âm nên được lập thành văn bản và thông báo với bệnh nhân một cách thích hợp, và các bản sao của các báo cáo và hình ảnh nên được lưu trữ để tham khảo trong tương lai (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Siêu âm trước sinh có an toàn hay không?

·      Siêu âm trước sinh là an toàn trong thực hành lâm sàng; tuy nhiên, điều này nên tuân theo nguyên tắc ALARA và không được thực hiện chỉ vì mục đích giải trí của cha mẹ (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Điều gì sẽ xảy ra nếu việc thăm khám không thể được thực hiện theo các Hướng dẫn này?

·      Nếu việc thăm khám không thể được thực hiện một cách đầy đủ theo các hướng dẫn đã được thông qua, việc siêu âm nên được lặp lại để đảm bảo thăm khám toàn diện, hoặc bệnh nhân nên được giới thiệu đến một bác sĩ khác (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C).

CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

Sinh trắc học và sức khoẻ thai nhi

·      Đường kính lưỡng đỉnh (BPD), chu vi đầu (HC), chu vi bụng (AC) và chiều dài xương đùi (FL) nên được đo thường quy để đánh giá kích thước thai (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Nếu thai nhi không được dự sinh trước đó, HC hoặc HC kết hợp với FL có thể được dùng để tính ngày dự sinh sau 14 tuần (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: B)

Đường kính lưỡng đỉnh (BPD)

·      Đặt con trỏ ở vị trí bờ ngoài – bờ ngoài xương sọ được ưa dùng hơn khi đo đạc BPD (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Chu vi đầu (HC)

·      HC có thể được đo bằng cách sử dụng phương pháp đo elip hoặc được tính thông qua BPD và OFD (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

HC = 1.62 × (BPD + OFD)

·      Đặt con trỏ ở vị trí bờ ngoài - bờ ngoài xương sọ được ưa dùng khi đo HC.

Chu vi bụng (AC)

·     Để đo đạc AC, mặt cắt ngang bụng thai nhi nên được cắt tròn nhất có thể, và cột sống nên ở vị trí 3 giờ hoặc 9 giờ (ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·     AC có thể được đo bằng phương pháp elip, hoặc được tính toán thông qua đường kính trước - sau và đường kính ngang bụng (ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

AC = 1.57 × (APAD + TAD)

Ước tính cân nặng thai nhi (EFW)

·      Công thức Hadlock-3 (HC, AC, FL) dường như ổn định nhất về mặt toán học, và việc sử dụng nó được khuyến cáo trong hầu hết các tình huống lâm sàng (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C).

·      Độ lệch của kích thước thai nhi ước đoán so với giá trị trung bình mong đợi của tuổi thai nên được biểu thị bằng bách phân vị (hoặc Z-score), và tiêu chuẩn tham chiếu đã chọn phải được chỉ ra trong báo cáo siêu âm (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Các biểu đồ sinh trắc học thai nhi mang tính mô tả, thu thập tiến cứu, dựa trên dân số phù hợp và thu được từ các nghiên cứu có độ chệch phương pháp luận thấp nhất nên được sử dụng (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Các tiêu chuẩn của đồng thuận Delphi 2016 nên được sử dụng để xác định thai chậm tăng trưởng (FGR) (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Đánh giá thể tích nước ối

·      Chỉ số ối (AFI) nên được ưa dùng hơn trong đánh giá đa ối, trong khi đó khoang ối dọc sâu nhất (DVP) nên được ưa dùng trong đánh giá thiểu ối (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C).

Dây rốn

·      Mặc dù việc đánh giá vị trí cắm của dây rốn vào bánh nhau không phải là một phần bắt buộc trong siêu âm quý 2 thường quy, nhưng nếu thấy được dây rốn bám mép hoặc bám màng, điều này nên được báo cáo (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Khi xác định dây rốn chỉ có một động mạch trên siêu âm quý 2, cần lưu ý không gây lo lắng cho cha mẹ nếu không có bằng chứng về sự hiện diện của các bất thường cấu trúc khác của thai nhi hoặc FGR (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Siêu âm Doppler

·      Hiện tai chưa có bằng chứng đầy đủ để ủng hộ việc sử dụng rộng rãi Doppler đánh giá thường quy động mạch tử cung hoặc động mạch rốn trong sàng lọc ở các thai kỳ nguy cơ thấp (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C).

Thai kỳ đa thai

·      Số lượng bánh nhau nên được xác định ở trong quý 1 nếu có thể (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C).

·      Khi không thực hiện siêu âm ở quý 1 và không thể xác định được có 2 bánh nhau riêng biệt và giới tính thai nhi là giống nhau, thai kỳ nên được cân nhắc xử trí như là một bánh nhau (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

KHẢO SÁT HÌNH THÁI

Những yêu cầu tối thiểu được đề xuất đối với một cuộc đánh giá giải phẫu thai nhi cơ bản trong quý 2 thai kỳ được tóm tắt trong Bảng 1. Nếu nghi ngờ bất kỳ bất thường nào, thì nên xem xét đánh giá chi tiết hoặc chuyển đến các trung tâm chuyên sâu.

Đầu

·      Đánh giá cơ bản hộp sọ nên bao gồm đánh giá kích thước, hình dạng, sự liên tục và mật độ xương (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Đánh giá cơ bản não bộ bao gồm hai mặt cắt ngang (ngang não thất và ngang đồi thị) để đánh giá hai bán cầu, và bổ sung thêm một mặt cắt ngang tiểu não để đánh giá hố sau (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Mặt

·      Đánh giá cơ bản mặt thai nhi bao gồm quan sát thấy môi trên, đánh giá sự hiện diện và vị trí của hốc mắt/mắt, và nếu có thể, đánh giá mặt cắt dọc giữa mặt thai nhi (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Cổ

·      Sự hiện diện của các khối rõ ràng vùng cổ nên được ghi nhận (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Ngực

·      Đánh giá cơ bản vùng ngực bao gồm đánh giá hình dạng lồng ngực và sự chuyển tiếp ngực bụng, hình dạng các xương sườn, sự đồng nhất của phổi và, nếu có thể, quan sát cơ hoành (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Tim 

·      Đánh giá tim nên bắt đầu với đánh giá vị sự sắp xếp các tạng (situs), trục và nhịp tim (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Đánh giá giải phẫu tim bao gồm mặt cắt bốn buồng tim, các mặt cắt đường thoát và mặt cắt ba mạch máu (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Bụng

·      Cần đánh giá sự hiện diện, vị trí và hình dạng của dạ dày (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Từ trái sang phải, cần quan sát thấy dạ dày, tĩnh mạch rốn và túi mật. Việc đánh giá túi mật là không bắt buộc (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Vị trí cắm dây rốn vào thành bụng thai nhi nên được đánh giá (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Sự tích dịch bất thường trong hoặc xung quanh ruột nên được ghi nhận (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Ruột tăng âm, ngang bằng với xương, nên được chuyển tuyến (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Thận và bàng quang

·      Bàng quang thai nhi và cả hai thận cần được nhìn thấy (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Nếu bàng quang hoặc bể thận giãn lớn, nên đánh giá chi tiết tiếp đó (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Cột sống

·      Đánh giá cột sống thai nhi cơ bản bao gồm các mặt cắt ngang và dọc (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Các chi và ngón

·      Sự hiện diện của cả bốn chi nên được ghi nhận (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Sự hiện diện của tất cả các xương dài và tính đối xứng của chúng, chiều dài, hình dạng, sự thẳng trục, tư thế và sự vận động nên được đánh giá (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Đếm các ngón tay hoặc ngón chân không được yêu cầu như là một phần của siêu âm quý 2 thường quy (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·      Số đo của một xương đùi thường là đủ, trừ khi có nghi ngờ bất thường (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Cơ quan sinh dục

·      Mặc dù đánh giá bộ phận sinh dục thai nhi nhằm mục đích xác định giới tính không phải là một phần của siêu âm quý 2 thường quy, nhưng nên đánh giá các đặc điểm bình thường của nó (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Bánh nhau

·      Sự tương quan giữa bánh nhau với lỗ trong cổ tử cung nên được đánh giá (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

·    Nếu khoảng cách giữa bờ dưới bánh nhau và lỗ trong cổ tử cung 15 mm trên siêu âm qua ngả âm đạo, khuyến cáo siêu âm theo dõi trong quý 3 (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C)

·      Nếu nghi ngờ nhau cài răng lược khi siêu âm quý 2 thường quy, đề nghị đánh giá chi tiết hơn (QUAN ĐIỂM THỰC HÀNH TỐT).

Sàng lọc mạch máu tiền đạo

·      Nếu có sự hiện diện của các yếu tố nguy cơ của mạch máu tiền đạo, siêu âm đánh giá có chủ đích bằng cách tiếp cận qua ngả âm đạo được khuyến cáo, phụ thuộc vào kinh nghiệm và nguồn lực (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: B)

Cổ tử cung, tử cung và phần phụ

·      Khi có thể, việc đo chiều dài kênh cổ tử cung qua ngả âm đạo nên được thực hiện trong siêu âm quý 2 để sàng lọc nguy cơ sinh non (MỨC ĐỘ KHUYẾN CÁO: C)

·      Đánh giá này cần có sự đồng ý của thai phụ, người thực hành được đào tạo đầy đủ và có sự kiểm tra các kết quả.

DỊCH SANG TIẾNG VIỆT BỞI BS TRANG HOÀNG MY, BS VÕ TÁ SƠN