Doppler động mạch gan ở thai nhi mang hội chứng Down từ 11 – 13 tuần

 Đánh giá Doppler động mạch gan ở thai nhi mang hội chứng Down từ 11 – 13 tuần

Bs Võ Tá Sơn

Bệnh viện Vinmec Times City, Hà Nội

Ở thai nhi, gan là cơ quan quan trọng với chức năng chuyển hoá và tạo máu. Bình thường, trên 90% mau đến gan từ nguồn tĩnh mạch rốn, tĩnh mạch cửa và dưới 10% đến trực tiếp từ động mạch gan, là nhánh của động mạch thân tạng tách ra từ động mạch chủ bụng.

 

Khi thai nhi thiếu oxy, có sự gia tăng phần máu của tĩnh mạch rốn đổ về tim qua tĩnh ống tĩnh mạch, do đó làm giảm lượng máu cung cấp cho gan.

 

Giảm tưới máu gan dẫn đến sự tích tụ tại chỗ của adenosine, chất này lại tác động trực tiếp lên động mạch gan để gây giãn mạch và hậu quả là tăng bù đắp lượng máu cung cấp cho gan. Phản ứng đệm này của động mạch gan, nhằm mục đích duy trì tưới máu gan dưới những tác động bất lợi, cho thấy tầm quan trọng của gan đối với sự sống còn của thai nhi.

Hình ảnh Doppler động mạch gan và ống tĩnh mạch thu được trên cùng một bản ghi do đặt vị trí cửa sổ ở gần ống tĩnh mạch và động mạch gan giãn lớn.

 

Một nghiên cứu của nhóm tác giả Bilardo cho thấy phản ứng đệm của động mạch gan có thể xuất hiện từ quý 1 của thai kỳ. Chỉ số đập (PI) của động mạch gan được đo từ 11-13 tuần ở 59 thai nhi có nguy cơ cao bị lệch bội và tìm ra rằng PI thấp đáng kể ở nhóm thai nhi bị lệch bội và kết cục bất lợi so với nhóm kết cục bình thường.

 

Nghiên cứu của nhóm tác giả Nicolaides cho thấy ở thai nhi trisomy 21 ở 11-13 tuần vận tốc đỉnh (PSV) của động mạch gan thai nhi tăng lên và PI giảm đi, và ở cả 2 thai nhi lệch bội hoặc nhiễm sắc thể bình thường với PSV động mạch gan cao thường đi kèm với hở van 3 lá và đảo ngược sóng a ống tĩnh mạch. 

 

Ở nhóm nguy cơ thấp, PSV động mạch gan trung bình ở 11-13 tuần là 10 cm/s và PI cao hơn 2 ở khoảng 90% các trường hợp. PSV động mạch gan tăng cùng với tuổi thai ở thai nhi bình thường, khoảng 18 cm/s ở 21 tuần và 33 cm/s ở 38 tuần. Sự gia tăng này phù hợp với sự phát triển mạch máu trong quá trình tạo cơ quan ở gan.

 

Trong 80% thai nhi có trisomy 21, PSV cao và PI thấp gợi ý tăng số lượng tiểu động mạch hoặc giãn các nhánh của các mạch máu này để tăng lưu lượng dòng chảy. Một cơ chế khác đó là phản ứng đệm của động mạch gan đối với tình trạng thiếu oxy máu ở thai nhi.

 

Đánh giá siêu âm Doppler động mạch gan ở quý 1 có thể dễ dàng thực hiện, nhất là ở các trường hợp có hở van 3 lá hoặc đảo ngược sóng a ống tĩnh mạch, hoặc các trường hợp có nguy cơ trung bình trên xét nghiệm sinh hoá sàng lọc lệch bội tại thời điểm siêu âm hình thái học 11-13 tuần.

Tham khảo:

[1] Bilardo CM, Timmerman E, Robles de Medina PG, Clur SA. 2010. Increased hepatic artery flow in first trimester fetuses: an ominous sign. Ultrasound Obstet Gynecol.

[2] Zvanca, M., Gielchinsky, Y., Abdeljawad, F., Bilardo, C.M. and Nicolaides, K.H. (2011), Hepatic artery Doppler in trisomy 21 and euploid fetuses at 11–13 weeks. Prenat. Diagn., 31: 22-27.